حسابداری صنعتی

حسابداری صنعتی چیست؟

یکی از شاخه‌های علم حسابداری، حسابداری صنعتی است. حسابداری صنعتی در واقع وظیفه محاسبه بهای تمام شده محصولات را بر عهده دارد. از کاربرد‌های مهمی که حسابداری صنعتی دارد، میتوان به ارزیابی در جهت ساخت کالاها به منظور کاهش هزینه‌ها و کنترل موجودی و تصمیم گیری دقیق در نحوه قیمت گذاری کالاها اشاره کرد. در واقع پیش بینی و برآورد هزینه‌های تولید از جمله اقدامات حیاتی در عرصه تولید و پیشرفت شرکت‌های تولیدی است. آن‌ها می بایست در مورد کنترل هزینه‌ها از بهای مواد اولیه خود آمار دقیقی را داشته باشند تا بتوانند تسلط بیشتری در تعیین قیمت منطقی و معقولانه کالا‌ها پیدا کرده و همچنین با ارزیابی بهای تمام شده مواد اولیه در راستای تولید، تصمیم‌های معقولانه و دقیق تری بگیرد.

حسابداری صنعتی یکی از دشوارترین و در عین حال جذاب‌ترین انواع حسابداری است. حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده رشته ای از حسابداری مدیریت است که به تنظیم بودجه و تعیین هزینه‌های استاندارد، هزینه‌های واقعی عملیات، هزینه مراحل تولید، دوایر یا محصولات، تجزیه انحرافات و تعیین سودآوری یا مصرف وجوه اجتماعی مربوط می‌شود. برای رسیدن به این هدف‌ها، حساب‌ها طبقه بندی، ثبت، تجزیه، تحلیل و تفسیر می شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات مشخص شود. حسابداری صنعتی همان طور که از اسم آن هم مشخص است در ارتباط با صنعت و موسسات تولیدی کاربرد دارد. به همین دلیل این نوع از حسابداری بسیار مورد توجه مدیریت است.

در موسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است؛ زیرا در این نوع از موسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار است تولید می شود. به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم. از طرفی مدیریت در تلاش است تا با استفاده از روش‌های مختلف و حساب‌های کنترلی در هر زمان که نیاز باشد در کمترین فرصت اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصولات را در اختیار بگیرد. مسلما این مسئله از وظایف اصلی حسابداران است. حسابداران با استفاده از روش‌های مختلف به این کار اقدام می‌کنند.

 

روش‌های حسابداری صنعتی به 6 دسته تقسیم می شوند که به اختصار توضیحاتی در مورد آن‌ها داده خواهد شد که عبارتند از:

هزینه یابی جذبی

کلیه هزینه‌های تولیدی نظیر مواد مستقیم ـ دستمزد مستقیم، سربار متغیر ساخت، سربار ثابت ساخت،‌ در بهای تمام شده موجودی کالای در جریان ساخت منظور می‌گردد.

هزینه یابی مستقیم یا متغیر

فقط آن قسمت هزینه‌های ساخت به محصولات منظور می‌گردد که مستقیماً با حجم تولید تغییر می‌نماید. در روش هزینه یابی مستقیم، دستمزد مستقیم سربار ساخت جزء یکی از هزینه‌های متغیر تولیدی می باشد .این هزینه در حساب کالای در جریان ساخت و در بهای تمام شده موجودی های آخر دوره (صورتحساب سود و زیان) منظور می‌گردد.

هزینه یابی برآوردی یا تخمینی

1.  هزینه ای که برای یک قرارداد یا تصمیم خاص پیش بینی شده است.
2. مخارجی که پس از فروش ایجاد می شود.

هزینه یابی سفارش کار

مجموعه ای از قواعد و روش‌هایی برای جمع آوری، تشخیص، ثبت و تخصیص هزینه‌های تولید و همچنین تفکیک سفارش‌ها در فرآیند تولید از نقطه شروع تا خاتمه عملیات تولیدی است. در این روش هزینه‌های تولید هر سفارش به طور مجزا از سایر سفارش‌ها جمع آوری و ثبت می‌شود. اسناد و مدارک مورد نیاز در این روش، برگ درخواست مواد از انبار، کارت ساعت کار، برگه ساعات کارکرد کارگران و کارت سفارش کار است.

هزینه یابی مراحل تولید یا مرحله ای

بعضی از مؤسسات تولیدی دیگر که تولیدات آن‌ها برای آن‌که تکمیل شود مراحل مختلفی را طی می‌کند و محصولات آن‌ها به صورت انبوه و یکسان تولید می‌شود از روش‌های هزینه یابی مرحله ای استفاده می کنند. کارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، کفش و موارد مشابه نمونه‌های این نوع مؤسسات هستند.

هزینه یابی استاندارد

هزینه یابی استاندارد پیامد طبیعی کاربرد کنترل بودجه‌ای است. در کنترل بودجه ای نتایج واقعی عملیات یک دایره با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه می‌شود، در حالی که در هزینه یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه ریزی شده آن می سنجند. در روش هزینه یابی استاندارد، قیمت تمام شده پیش بینی و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه می گردد و علل این مغایرت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

در موسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، بسیار دقیق و حساس است. زیرا در این نوع از موسسات به این دلیل که محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل که همان دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار است تولید می شود به همین علت باید توجه خاصی به اقلام تشکیل دهنده بهای تمام شده داشته باشیم.

عدم آگاهی از بهای تمام شده کالا نه تنها بر تصمیم گیری‌های مدیران در راستای تولید محصولات مشکلاتی را در پی دارد، بلکه می‌تواند باعث وقفه و یا توقف تولید شود. لازم به ذکر است بهای تمام شده می‌تواند هزینه‌هایی باشد که به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در ساخت و تولید کالا نقش داشته باشد. در ادامه مقاله به بررسی انواع هزینه‌ها، طبقه بندی بر اساس ارتباط آن‌ها با تولید محصول و حجم تولیدی و ضرورت تهیه گزارش در واحد‌های تولیدی می‌پردازیم.